F.a.q
Καταλαβαίνουν τα παιδιά με Αυτισμό αυτά που λέμε ή αυτά που θέλουν;
Αν και μερικά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού καταλαβαίνουν το κυριολεκτικό νόημα των λέξεων συχνά στερούνται την κατανόηση των περίπλοκων νοημάτων. Άλλα παιδιά δεν κατανοούν τα συμφραζόμενα ή τις αφηγηματικές προτάσεις, στις οποίες οι λέξεις χάνουν το νόημα τους, μέσα από τα περίπλοκα νοήματα και αποτυγχάνουν να διαβάσουν ανάμεσα στις γραμμές. Η δυσκολία τους έγκειται στο γεγονός ότι δεν μπορούν να αντιληφθούν την πρόθεση του ομιλητή η οποία συνήθως είναι κρυμμένη πίσω από τη γλωσσολογική δομή της πρότασης και από τα μη λεκτικά και παραλεκτικά στοιχεία που την περιβάλλουν. Παρόμοιες δυσκολίες έχουν και στην κατανόηση και χρήση σημασιολογικών φαινομένων όπως είναι μεταφορές και παρομοιώσεις . παιδιά με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας είναι ικανά να κατανοήσουν τις παρομοιώσεις , όχι .ομως τις μεταφορές. Οι παρομοιώσεις είναι κατανοητές γιατί υπάρχει η λέξη της σύγκρισης την οποία κατανοούν τα παιδιά κυριολεκτικά, κάτι που δεν συμβαίνει με τις μεταφορές όπου χρειάζεται να αντιληφθουν την σκέψη του άλλου και το λόγο για τον οποίο αυτός έκανε τη δεδομένη αναλογία και χρησιμοποίησε τη συγκεκριμένη λέξη.
Μέχρι που μπορούν να φτάσουν στην επικοινωνία τους τα παιδιά με Αυτισμό;
Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα δυσκολιών στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία. Αναφέρεται ότι το 50% δεν αποκτούν ποτέ λειτουργικό λόγο , ενώ σε ένα μεγάλο ποσοστό ο λόγος είναι ηχολαλικός και στερεοτυπικός. Ακόμη κι όταν απουσιάζει δεν χρησιμοποιούνται μη λεκτικοί τρόποι επικοινωνίας , όπως στάση σώματος , βλεμματική επαφή, χειρονομίες , τόνος φωνής και εκφράσεις προσώπου. Ανάλογα με το επίπεδο της κοινωνικής τους ανάπτυξης είναι και το επίπεδο της λειτουργικής τους επικοινωνίας. Συνηθίζουμε να λέμε ότι τα άτομα με αυτισμό ταξινομούνται σε σχέση με τη λειτουργική επικοινωνίας τους σε:
α) άτομα που επικοινωνούν χωρίς της χρήση προφορικού λόγου και μόνο για βασικές καθημερινές τους ανάγκες,
β) σε άτομα που αναπτύσσουν προφορικό λόγο με χρήση όμως ηχολαλικών φράσεων και μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις φράσεις αυτές για να εκφράσουν συναισθήματα και να σχολιάσουν και
γ) σε άτομα που επικοινωνούν με προφορικό λόγο σχεδόν φυσιολογικά.
Άρα αντίστοιχη της εικόνας που έχουν στο φάσμα του αυτισμού είναι και το επίπεδο της επικοινωνιακής τους λειτουργικότητας. Για να επικοινωνήσει κάποιος θα πρέπει πρώτα να μάθει τι έχει να κερδίσει από αυτό, για ποιο πράγμα μπορεί να επικοινωνήσει και με ποιο τρόπο μπορεί να επικοινωνήσει. Βασική επίσης προϋπόθεση είναι η προσαρμογή οποιουδήποτε επικοινωνιακού συστήματος στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου παιδιού και του περιβάλλοντός του.
α) άτομα που επικοινωνούν χωρίς της χρήση προφορικού λόγου και μόνο για βασικές καθημερινές τους ανάγκες,
β) σε άτομα που αναπτύσσουν προφορικό λόγο με χρήση όμως ηχολαλικών φράσεων και μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις φράσεις αυτές για να εκφράσουν συναισθήματα και να σχολιάσουν και
γ) σε άτομα που επικοινωνούν με προφορικό λόγο σχεδόν φυσιολογικά.
Άρα αντίστοιχη της εικόνας που έχουν στο φάσμα του αυτισμού είναι και το επίπεδο της επικοινωνιακής τους λειτουργικότητας. Για να επικοινωνήσει κάποιος θα πρέπει πρώτα να μάθει τι έχει να κερδίσει από αυτό, για ποιο πράγμα μπορεί να επικοινωνήσει και με ποιο τρόπο μπορεί να επικοινωνήσει. Βασική επίσης προϋπόθεση είναι η προσαρμογή οποιουδήποτε επικοινωνιακού συστήματος στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου παιδιού και του περιβάλλοντός του.
Πόσο καιρό πρέπει το παιδί μου να κάνει ψυχοθεραπεία;
Η διάρκεια της ψυχοθεραπείας καθορίζεται από το είδος του προβλήματος και την πορεία του θεραπευόμενου στη διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας.
Κάθε παιδί είναι ιδιαίτερο και μοναδικό και οι ανάγκες του ή τα βιώματα του απαιτούν το χρόνο που αρμόζει στο καθένα ξεχωριστά. Δεν υπάρχει ακριβής απάντηση στο ερώτημα ή μια που να ταιριάζει σε όλα τα παιδιά. Το καθένα χρειάζεται το δικό του χρόνο να εμπιστευτεί και να κάνει αρχικά μια σχέση εμπιστοσύνης με τον θεραπευτή και έπειτα το χρόνο του να εκθέσει τις προσωπικές του πτυχές, να επεξεργαστεί το υλικό που προκύπτει και να προχωρήσει σε συναισθηματική διορθωτική εμπειρία.
Είναι πιθανό να προκύψουν βαθύτερα θέματα και οι αλλαγές που πιθανόν να πραγματοποιηθούν να απαιτούν χρόνο. Επομένως, η ψυχοθεραπεία δεν μπορεί να είναι μία πολύ βραχεία διαδικασία (δλδ 2-3 συναντήσεις). Επίσης, μπορεί να προκύψουν θέματα στα οποία το παιδί ή ο έφηβος να θέλει να σταθεί περισσότερο χρόνο θέλοντας να καταλάβει περισσότερα για αυτό και τον ίδιο ή επειδή τον δυσκολεύουν περισσότερο.
Κάθε παιδί είναι ιδιαίτερο και μοναδικό και οι ανάγκες του ή τα βιώματα του απαιτούν το χρόνο που αρμόζει στο καθένα ξεχωριστά. Δεν υπάρχει ακριβής απάντηση στο ερώτημα ή μια που να ταιριάζει σε όλα τα παιδιά. Το καθένα χρειάζεται το δικό του χρόνο να εμπιστευτεί και να κάνει αρχικά μια σχέση εμπιστοσύνης με τον θεραπευτή και έπειτα το χρόνο του να εκθέσει τις προσωπικές του πτυχές, να επεξεργαστεί το υλικό που προκύπτει και να προχωρήσει σε συναισθηματική διορθωτική εμπειρία.
Είναι πιθανό να προκύψουν βαθύτερα θέματα και οι αλλαγές που πιθανόν να πραγματοποιηθούν να απαιτούν χρόνο. Επομένως, η ψυχοθεραπεία δεν μπορεί να είναι μία πολύ βραχεία διαδικασία (δλδ 2-3 συναντήσεις). Επίσης, μπορεί να προκύψουν θέματα στα οποία το παιδί ή ο έφηβος να θέλει να σταθεί περισσότερο χρόνο θέλοντας να καταλάβει περισσότερα για αυτό και τον ίδιο ή επειδή τον δυσκολεύουν περισσότερο.
Πότε πρέπει να συμβουλευτώ λογοθεραπευτή;
Από τη στιγμή που ο γονιός αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά με την επικοινωνία ή με την ανάπτυξη της γλώσσας του παιδιού. Η υποστήριξη και η εκπαίδευση του γονιού, όσο γίνεται πιο νωρίς, είναι πάρα πολύ σημαντική προκειμένου να βοηθιέται το παιδί στην εκμάθηση βασικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Είναι απαραίτητο, κυρίως για ένα παιδί που δεν μιλάει, να δέχεται λογοθεραπεία. Ακόμη και αν δεν υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης της γλώσσας είναι δυνατόν το παιδί να διδαχθεί μη λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας. Υπάρχουν κάποια σημάδια που δείχνουν στους γονείς πότε πρέπει να ανησυχήσουν:
Παιδιά 3 έως 4 ετών
- Αν το παιδί δεν μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις με το «ποιός» και το «τί».
- Αν το παιδί έχει δυσκολία να σχηματίσει απλές προτάσεις.
- Αν το παιδί εκφράζεται με πολύ λίγες λέξεις ή δεν έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί λέξεις ακόμα.
- Αν η ομιλία του παιδιού δεν γίνεται κατανοητή από τους γονείς ή την πλειοψηφία των συγγενών και μερικών αγνώστων.
- Αν το παιδί έχει δυσκολία να εκτελέσει απλές προφορικές εντολές χωρίς τη βοήθεια κινήσεων των χεριών (π.χ. να του δείξουμε).
- Αν χάνει εύκολα το ενδιαφέρον του στο παιχνίδι και περιορίζεται στην επανάληψη των ίδιων ρουτινών (π.χ. βάζει στη σειρά αυτοκινητάκια χωρίς να τα παίζει).
- Αν δεν ανταποκρίνεται όταν κάποιος το φωνάζει ή το ρωτάει κάτι.
- Αν επαναλαμβάνει τι λένε οι άλλοι αντί να απαντά.
- Αν παρουσιάζει επαναλήψεις ήχων, συλλαβών, λέξεων, παύσεις και διακοπές στη ροή.
Παιδιά 4 έως 5 ετών
- Αν δεν μπορεί να απαντήσει σε απλές ερωτήσεις με το «τί», «πού» και το «γιατί».
- Αν το παιδί εκφράζεται με περιορισμένο αριθμό λέξεων και έχει δυσκολία να ονομάσει καθημερινά αντικείμενα, ζώα, φαγητά, κ.τ.λ..
- Αν η ομιλία του παιδιού γίνεται δύσκολα κατανοητή από τους γονείς ή συγγενείς, συνομήλικους και την πλειοψηφία των αγνώστων λόγω πολλαπλών λαθών στην άρθρωση.
- Αν το παιδί έχει δυσκολία να καταλάβει τους ενήλικες όταν του μιλάνε και να εκτελέσει προφορικές εντολές με τουλάχιστον 2 μέρη (π.χ. Πήγαινε στην κουζίνα. Φέρε μου ένα κουτάλι.).
- Αν το παιδί κάνει πολλά γραμματικά λάθη (π.χ. παραλείπει άρθρα, δεν σχηματίζει χρόνους ρημάτων, δεν χρησιμοποιεί αντωνυμίες, δεν σχηματίζει πληθυντικούς ουσιαστικών).
- Αν σχηματίζει προτάσεις με μπερδεμένη σειρά των λέξεων και δεν γίνεται εύκολα κατανοητό.
- Αν δεν μπορεί να παρακολουθήσει μία σύντομη ιστορία με 2 ή 3 γραμμές και να απαντήσει σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτό που άκουσε.
- Αν παρουσιάζει επαναλήψεις ήχων, συλλαβών, λέξεων, παύσεις και διακοπές στη ροή.
Παιδιά ετών 5 +
- Μιλάει μόνο με προτάσεις 3-4 λέξεων για γεγονότα του παρόντος.
- Δεν μπορεί ποτέ να απαντήσει σε ερωτήσεις για το χθες ή το αύριο.
- Δεν μπορεί ποτέ να απαντήσει σε ερωτήσεις με το «πώς».
- Μιλάει πολύ, αλλά τα σχόλιά του μπορεί να μην είναι σχετικά με το θέμα.
- Έχει δυσκολία να κάτσει και να ακούσει μια ιστορία ή περισσότερες από 4-5 προτάσεις χωρίς να αποσυντονιστεί ή να χάσει το ενδιαφέρον του.
- Δεν μπορεί να δώσει τη σημασία/ ορισμό/ περιγραφή κοινών λέξεων.
- Δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει επίθετα για να προσδιορίσει αντικείμενα.
- Παρουσιάζει πολλαπλά λάθη στην άρθρωση ή σε ήχους στον αυθόρμητο λόγο. Συνομήλικοι, γονείς και δάσκαλοι μπορεί να έχουν δυσκολία να καταλάβουν το παιδί.
- Εμφανίζει απόγνωση ή απογοήτευση όταν προσπαθεί να επικοινωνήσει.
- Παραλείπει λέξεις σε προτάσεις όταν μιλάει.
- Αν παρουσιάζει επαναλήψεις ήχων, συλλαβών, λέξεων, παύσεις και διακοπές στη ροή.
Σημαντικές δεξιότητες στα παιδιά προσχολικής ηλικίας.
- Ενθαρρύνετε το παιδί σας να έχει τη δική του άποψη και να ενεργεί σύμφωνα με τα θέλω του. Όταν υπάρχει η δυνατότητα, αφήστε το να επιλέξει μεταξύ δύο επιλογών.
- Ζητήστε από το παιδί να βοηθά στις δουλειές του σπιτιού. Αυτό θα συμβάλει στην εξέλιξη του, συγκεκριμένα στην ανάπτυξη του φανταστικού παιχνιδιού, στην αυτοπεποίθηση του και στην επικοινωνία του με εσάς.
- Διαβάστε στο παιδί βιβλία, φέρτε το σε επαφή με μουσικά ακούσματα και συμμετέχετε μαζί του σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες, όπως βόλτα στο μουσείο, στο θέατρο, σε εκθέσεις, παρακολούθηση μουσικών παραστάσεων και καλλιτεχνικών δρώμενων. Μέσα από τέτοιου είδους ερεθίσματα, όχι μόνο ανοίγετε τους ορίζοντές του, αλλά του μαθαίνετε πως να ενεργεί με υπεύθυνο τρόπο σε μια σειρά από καταστάσεις (κοινωνικές συνθήκες, καθώς και σε δημόσιους χώρους).
