Σχολικός Εκφοβισμός

 

Τι Είναι; Πώς Εμφανίζεται;

Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας. Αποτελεί μορφή επιθετικής συμπεριφοράς. Διαφοροποιείται από τις ενδοσχολικές συγκρούσεις, οι οποίες γίνονται τυχαία κι έχουν ως στόχο την κυριαρχία στο παιχνίδι. Αναφέρεται στη διαρκή κι επαναλαμβανόμενη παρενόχληση από έναν ή περισσότερους δράστες προς ένα ή περισσότερα θύματα. Εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, βρισιές, προσβολές), του κοινωνικού - συναισθηματικού εκφοβισμού -έμμεσος εκφοβισμός με περισσότερο συγκεκαλυμμένο τρόπο - (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές), της σεξουαλικής απειλής και πράξης (σεξουαλικά σχόλια, ανεπιθύμητο άγγιγμα, χυδαία γράμματα και εικόνες) του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου(e-mail), μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο , chatroom, facebook), με απειλητικό περιεχόμενο, χρήση κάμερας με σκοπό την ταπείνωση και εκφοβισμό του θύματος. Κίνητρο των εκφοβιστών αποτελεί η πρόκληση σωματικού ή και ψυχικού πόνου.

Ποιος & Πότε Εμφανίζει Σχολικό Εκφοβισμό;

Τα αγόρια είναι πιο συχνά θύτες και θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς, που εμφανίζεται κυρίως στο σχολικό περιβάλλον σε χώρους χωρίς επίβλεψη από τους εκπαιδευτικούς, όπως η αυλή, οι τουαλέτες, ο διάδρομος και η τάξη κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Ο σχολικός εκφοβισμός ξεκινά ως συμπεριφορά από την πρώτη σχολική ηλικία και γίνεται συχνότερος στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού, όπως και κατά την πρώιμη εφηβική ηλικία. Η κορύφωση παρατηρείται στην ηλικία 11 – 14 ετών. Τα αγόρια πρωταγωνιστούν σε εκδηλώσεις σωματικής βίας. Αγόρια και κορίτσια δε χρησιμοποιούν εξίσου τη λεκτική βία. Τα κορίτσια εκδηλώνουν περισσότερο έμμεσες μορφές άσκησης εκφοβισμού.

Πού Οφείλεται;

Τα παιδιά – θύτες, αποτελούν δυο κατηγορίες: αυτά που έχουν ευθέως επιθετική συμπεριφορά και αυτά που θεωρούνται παθητικό – επιθετικά. Τα τελευταία είτε έχουν υπάρξει θύματα κακοποίησης και εκφοβισμού και αναπαράγουν προς άλλες κατευθύνσεις τη βία που υπέστησαν, είτε υιοθετούν μια τέτοια προκλητική στάση, με στόχο να κινητοποιήσουν το δράστη εναντίον τους, προσφέροντας του διαρκή εναύσματα. Φαίνεται ότι συχνά προέρχονται από οικογένειες όπου οι γονείς «σηκώνουν χέρι» ως τιμωρία και τους παραμελούν. Μεγαλώνουν με αυταρχικές μεθόδους αγωγής, με υψηλό επίπεδο απαιτήσεων και ελέγχου από τους γονείς και χαμηλό επίπεδο στοργής ή ανταπόκρισης. Έχουν μειωμένη ικανότητα συναναστροφής με τους συνομηλίκους τους και χαμηλότερη αυτοεκτίμηση. Μερικά από αυτά τα παιδιά υποτάσσονται παθητικά ενώ άλλα μπορεί να εκδηλώσουν υψηλό βαθμό επιθετικότητας ή να έχουν αδυναμία ελέγχου της συμπεριφοράς τους.

Τι Επιπτώσεις Έχει;

Η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού και τη διαδικασία της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που γίνονται θύματα σχολικού εκφοβισμού αρχικά νοιώθουν φόβο, απόγνωση, παρουσιάζουν τάσεις φυγής, σταματούν να τρώνε, φοβούνται να χρησιμοποιήσουν το κινητό τους ή το διαδίκτυο. Έχουν εφιάλτες. Γυρίζουν στο σπίτι χτυπημένα ή με σχισμένα ρούχα. Αισθάνονται ότι απειλούνται, τρομάζουν, αρνούνται να πάνε σχολείο, φοβούνται να περπατήσουν μόνα τους στο σχολείο και παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας. Κάνουν πολλές απουσίες ή κοπάνες από το σχολείο. Αρχίζουν να τραυλίζουν. Μερικές φορές απειλούν με αυτοκτονία. Ζητούν χρήματα ή κλέβουν χρήματα. Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά-θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Συχνά εκδηλώνεται θυμός, κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές ύπνου, διαταραχές όρεξης, σωματικά ενοχλήματα και πολλά άλλα.

Πώς Γίνεται η Διάγνωση;

Το πρόβλημα και η διάγνωση είναι κοινά. Τόσο το παιδί-θύμα όσο και το παιδί-θύτης , υποφέρουν το ίδιο. Το καθένα από αυτά αποτελεί την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Η διάγνωση είναι χαμηλή δεξιότητα αυτοπροστασίας και κυρίως χαμηλή αυτοεκτίμηση. Κρίνεται απαραίτητη η διαφοροδιάγνωση π.χ. εάν υπάρχει μαθησιακή δυσκολία, υπερκινητικό σύνδρομο κ.λ.π.

Πώς Αντιμετωπίζεται;

Αναγκαία θεωρείται μια ολιστική προσέγγιση του σχολικού Εκφοβισμού. Η παρέμβαση αφορά ψυχοθεραπεία τόσο στο παιδί – θύτη όσο στο παιδί –θύμα αλλά και συμβουλευτική στην οικογένεια, τους εκπαιδευτικούς και τους συνομηλίκους. Το παιδί – θύμα να υποστηριχτεί σε ομαδική ή ατομική συμβουλευτική, να επανενταχθεί στο μαθητικό πληθυσμό, να επουλώσει το ψυχικό τραύμα από την παρενόχληση. Το παιδί – θύτης να αποκτήσει επίγνωση της πράξης του, να αναλάβει την ατομική του ευθύνη, να βοηθηθεί μέσα από τη συμβουλευτική διαδικασία, να αποκτήσει ενσυναίσθηση και να κατανοήσει τα κίνητρα της πράξης του, που εν πολλοίς οφείλονται σε ενδοοικογενειακούς παράγοντες. Τα παιδιά – παρατηρητές να αντιληφθούν πως το να μιλήσουν και να αξιολογήσουν την πράξη του εκφοβισμού δεν είναι «κάρφωμα» του δράστη, να αισθανθούν τη συνυπευθυνότητα, να αποκτήσουν το θάρρος της γνώμης τους, ώστε να μπορέσουν να επιλύσουν από κοινού το πρόβλημα. Οι εκπαιδευτικοί να γίνουν ικανότεροι να αναγνωρίζουν το φαινόμενο, να το σταματούν άμεσα και να μπορούν να αναπτύξουν στη συνέχεια προγράμματα ή τεχνικές παρέμβασης για εκτόνωση του φαινομένου. Οι γονείς να αντιλαμβάνονται αν το παιδί τους είναι θύμα ή θύτης, να ευαισθητοποιηθούν απέναντι στο ατομικό πρόβλημα του παιδιού τους, στο οποίο μπορεί οι ίδιοι να αποτελούν μέρος, να συνεργαστούν με το σχολείο αλλά και με άλλους υποστηρικτικούς φορείς.